Wpisów na ten temat w internecie jest co najmniej kilka. Moim zdaniem nie zapewniają one jednak praktycznych porad dla osób, które faktycznie chcą wiedzieć z jakim wnioskim: o udostępnienie informacji publicznej czy informacji o środowisku powinny wystąpić do organu w konkretnej sytuacji. A różnice czasem zaważą na tym czy informacja zostanie nam udostępniona czy nie.

W pierwszej części poradnika skupimy się na teoretycznym i praktycznym rozróżnieniu informacji publicznej i informacji o środowisku. W kolejnym wpisie poruszymy temat tego, jakie implikacje powoduje wybranie jednej bądź drugiej ustawy w konkretnym przypadku.

Dlaczego ważne jest rozróżnienie informacji o środowisku od informacji publicznej?

Dostęp do informacji publicznej czy też informacji o środowisku jest niezwykle ważnym prawem, z którego korzystamy w przeróżnych sytuacjach, często żeby upewnić się czy powinniśmy w jakiejś sprawie podjąć dalsze kroki prawne.

Co do zasady osoba wnioskująca o udostępnienie informacji nie musi wiedzieć na jakiej podstawie się tego domaga. Zastosowanie odpowiednich przepisów należy do obowiązku podmiotu zobowiązanego do udostępnienia informacji i to on zazwyczaj wskazuje na jakiej podstawie nam je udostępnia. Okoliczność, że wnioskodawca powołał się na przepisy jednej z ustaw nie stanowi przeszkody do rozpatrzenia przez organ wniosku na podstawie właściwych przepisów. Gdy powołujemy we wniosku przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej (dalej jako: „u.d.i.p.), ale właściwymi przepisami w danej sytuacji są przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej jako: „ustawa o.o.ś.”), podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji ma udzielić jej na podstawie ustawy właściwej – w tym przypadku ustawy o.o.ś. (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2018 r., sygn. akt II SAB/Wa 464/17).

Takie podejście sprawdza się dopóty, dopóki podmioty ustawowo zobowiązane do udostępnienia informacji faktycznie chcą nam wnioskowaną informację bezproblemowo udostępnić. Zdarza się jednak, że nie są one wcale skore do jej udostępnienia. W takiej sytuacji przyda nam się wiedza na temat tego, jak informację od takiego podmiotu wydobyć. A żeby to zrobić, musimy wiedzieć w ramach której ustawy powinniśmy działać, co implikuje zastosowanie konkretnego trybu i procedury.

Kiedy informacja jest informacją publiczną, a kiedy informacją o środowisku?

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.d.i.p. każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Jeśli jednak informacja jest informacją o środowisku, jej udostępnianie odbywa się na podstawie ustawy o.o.ś. Wynika to z art. 1 ust. 2 u.d.i.p. Informacja o środowisku jest zatem szczególną „podkategorią” informacji publicznej (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 2 września 2021 r., sygn. akt IV SAB/Po 101/21).

Art. 9 ust. 1 ustawy o.o.ś. zawiera natomiast otwartą definicję informacji o środowisku, będącą swoistym katalogiem informacji o środowisku, podlegającej udostępnieniu w trybie tej ustawy. W przepisie mowa m.in. o informacjach dotyczących stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami.

Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, przepis ten nie zawiera przy tym katalogu zamkniętego informacji o środowisku. Z art. 74 ust. 3 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska wynika bowiem, że prawo to ma znacznie szerszy zakres, niż ten określony w art. 9 ust. 1 o.o.ś. Prawu do informacji o środowisku podlega więc każda informacja o środowisku, niezależnie od tego, czy jest w powyższym przepisie wskazana (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt III SAB/Gl 80/22, nieprawomocny). Jest to jednak niezbyt jasne stwierdzenie, bo wciąż nie wiemy dokładnie czym jeszcze może być informacja o środowisku, jeśli nie jest ona informacją wprost wskazaną w przywołanym powyżej przepisie. Z pomocą przyjdzie nam orzecznictwo sądowoadministracyjne.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że przepisy o dostępie do informacji o środowisku mają zastosowanie do „zjawisk związanych z funkcjonowaniem elementów o charakterze przyrodniczym” i choć ustawa nie zawiera własnej definicji środowiska, należy rozumieć go jako „ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami”. Sąd wskazał więc, że ustawa o.o.ś. dotyczy „informacji o elementach środowiska o charakterze przyrodniczym i ewentualnych działaniach władz w zakresie utrzymania właściwego stanu środowiska przyrodniczego” (wyrok NSA z dnia 9 maja 2019 r., sygn. akt I OSK 2158/17).

Pamiętać również należy, że chcąc prawidłowo ustalić zakres informacji o środowisku, które mają być udostępnione, trzeba mieć na uwadze, że prawo do tych informacji jest gwarantowane konstytucyjnie, a art. 4 ustawy o.o.ś. wprowadza powszechny dostęp do informacji, stąd zakres ten powinien być rozumiany szeroko (por. wyrok NSA z dnia 9 stycznia 2020 r., sygn. akt I OSK 3483/18).

Przepisy której ustawy stosujemy?

Najłatwiej rozróżnić będzie informację o środowisku od „zwykłej” informacji publicznej stosując poniższy diagram:

W orzecznictwie podkreśla się, że ustawa o dostępie do informacji publicznej zawiera przepisy ogólne względem ustawy o.o.ś. Jeśli więc mamy do czynienia z informacją stanowiącą informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p., która jednocześnie jest informacją o środowisku, to przepisy u.d.i.p. nie znajdują w tym przypadku zastosowania, a organ powinien rozpatrzyć wniosek na gruncie ustawy o.o.ś. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2018 r., sygn. akt II SAB/Wa 464/17). Wynika to z art. 1 ust. 2 u.d.i.p., zgodnie z którym przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił przy tym, że jeśli wnioskowana informacja objęta jest dyspozycją art. 8 i art. 9 ustawy o.o.ś., to zawsze podlega ona udostępnieniu na podstawie tej ustawy. Nie ma bowiem podstaw, żeby wskazywać na niektóre elementy podlegające udostępnieniu na podstawie ustawy o.o.ś. i jednocześnie udostępnić pozostałe w oparciu o przepisy u.d.i.p. (wyrok NSA z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. akt I OSK 2267/14). Nie powinno więc mieć miejsca stosowanie obu ustaw jednocześnie dla jednej wnioskowanej informacji.