a obowiązek trzymania na smyczy i w kagańcu.

Ostatnio komentowałam problem obowiązku prowadzenia psów na smyczy i w kagańcu dla portalu prawo.pl. Dzisiaj chciałabym jednak dotknąć dodatkowo nieco bardziej szczegółowej kwestii, czyli nakazu używania smyczy i kagańca dla psa w komunikacji miejskiej i możliwych sankcji za jego nieprzestrzeganie.

Gdzie możemy znaleźć nakaz trzymania psa na smyczy i w kagańcu w komunikacji miejskiej?

Co do zasady rada gminy – stosownie do art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe – określa przepisy porządkowe w odniesieniu do gminnego regularnego przewozu osób. Przepisy porządkowe uchwalane są w formie uchwały, która stanowi akt prawa miejscowego. Jest to więc regulacja prawna, która zawiera pewne zakazy i nakazy, które mają generalnie na celu zapewnienie bezpieczeństwa i porządku oraz ochronę osób korzystających z publicznego transportu zbiorowego.

Jak wskazał WSA w Gorzowie Wielkopolskim, przepisy porządkowe nie mogą być powtórzeniem lub modyfikacją regulacji ustawowych. (wyrok z dnia 8 listopada 2023 r., sygn. akt II SA/Go 546/23, LEX nr 3625605). Dlaczego jest to ważne? Jeżeli rada gminy w swojej uchwale zawrze regulację, która modyfikuje brzmienie przepisu ustawy, prowadzić to będzie do konieczności stwierdzenia jej nieważności, ze względu na istotnie naruszenie prawa. Jak ma się to do nakazu przewożenia psów na smyczy i w kagańcu w gminnym transporcie zbiorowym?

Zakres nakazu przewożenia psów na smyczy i w kagańcu

Nałożenie kategorycznego nakazu przewożenia psów na smyczy i w kagańcu w komunikacji miejskiej w przepisach porządkowych przez radę gminy może być uznane za sprzeczne z art. 10a ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt. Ten przepis zabrania bowiem „puszczania psów bez możliwości ich kontroli”, co nie oznacza jednak zawsze obowiązku trzymania psów na smyczy i w kagańcach, o ile opiekun kontroluje zwierzę np. werbalnie czy gestem. W mojej ocenie, tak samo jak w przypadku regulaminów utrzymania czystości i porządku na terenie gminy wydawanych na podstawie art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gmina musi wziąć pod uwagę fakt, że zwierzę nie jest rzeczą, ale istotą, która może odczuwać cierpienie, stąd nie jest dopuszczalne wprowadzenie generalnych nakazów, które mogłyby być uznane za niehumanitarne. Na gruncie przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach sądy administracyjne uznały bowiem, że regulacje regulaminowe nie mogą być kategoryczne, ale powinny zapewniać wyjątki od nakazów z uwzględnieniem „specyficznych cech biologicznych, wieku, stanu zdrowia, fizjologii zwierząt” (wyrok WSA w Gdańsku z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. akt II SA/Gd 886/18, LEX nr 2625241). 

Co może grozić za nieprzestrzeganie nakazu?

Kolejną kwestią jest ewentualna sankcja za brak przestrzegania ustanowionego uchwałą, prawidłowo sformułowanego, nakazu przewożenia w gminnym transporcie zbiorowym psów z założonym kagańcem i na smyczy.

Stosownie do treści art. 54 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany. To ten – blankietowy – przepis będzie więc określał sankcję za naruszenie przepisów porządkowych. Jak wskazał jednak Sąd Najwyższy, „przy tworzeniu przepisów o charakterze porządkowym, mających wypełniać swą treścią dyspozycję przepisu o charakterze „blankietowym”, zawierającego sankcję (np. art. 54 k.w.), wystarczające jest ogólne odesłanie do odpowiedzialności przewidzianej w tym przepisie” (wyrok SN z dnia 9 czerwca 2005 r., sygn. akt V KK 41/05, OSNKW 2005/9, poz. 83). Poniesienie odpowiedzialności za nieprzestrzeganie przepisów porządkowych, o której mowa w omawianym przepisie, zależy więc od wskazania w uchwale przez radę gminy wprost, że naruszenie nakazu przewożenia w gminnym transporcie zbiorowym psów z założonym kagańcem i na smyczy będzie skutkować odpowiedzialnością za wykroczenie.

Co na to Sąd Najwyższy?

Wracając do art. 15 ust. 5 Prawa przewozowego i przewozu psów w środkach transportu zbiorowego, bardzo ciekawą sprawę rozpatrywał niedawno Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 19 października 2023 r., sygn. akt II KK 249/23). SN uznał w nim, że jeżeli uchwała zawierająca przepisy porządkowe w odniesieniu do gminnego regularnego przewozu osób nie stwierdza wprost, że osoba naruszająca konkretny zawarty w niej artykuł (w omawianej sprawie – przepis zobowiązujący do nałożenia psu kagańca) podlega odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia zgodnie z art. 54 kodeksu wykroczeń, zachowanie z nim sprzeczne nie może być karalne, gdyż nie rodzi odpowiedzialności za to wykroczenie.

Jeżeli więc uchwała rady gminy zawiera prawidłowo skonstruowany (więc niekategoryczny, o czym była mowa powyżej) nakaz przewożenia psów w transporcie zbiorowym jedynie w kagańcu i na smyczy, jednocześnie musi również zawierać przepis stanowiący, że jego naruszenie podlegać będzie odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia zgodnie z art. 54 kodeksu wykroczeń.

Sąd Najwyższy wskazał przy tym, że przy braku takiego odesłania i konkretyzacji, hipotetycznie możliwa byłaby odpowiedzialność za brak nałożenia psu kagańca, o której mowa w art. 77 § 1 kodeksu wykroczeń. Pamiętać jednak należy, że w konkretnej sytuacji faktycznej musiałoby równocześnie dojść do wypełnienia znamienia niezachowania wymaganych środków ostrożności w związku z przewożeniem psa bez kagańca.