Takie pytanie zadała mi niedawno osoba pracująca w sklepie zoologicznym. Okazuje się bowiem, że dzieci i nastolatkowie dość często samodzielnie decydują się na zakup zwierzęcia, a pracownicy nie wiedzą czy powinni odmówić sprzedaży osobom, które nie ukończyły osiemnastego roku życia. Problem ten rozstrzygnąć należy na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego. Umowa sprzedaży zwierzęcia jest bowiem czynnością prawną przenoszącą jego „własność” (prawo podobne do prawa własności, co wynika z faktu, że zwierzę nie jest rzeczą, ale stosujemy tu odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy).

Dzieci do trzynastego roku życia*

Generalnie osoby, które nie ukończyły lat trzynastu nie mają zdolności do czynności prawnych, nie mogą więc zawrzeć żadnych umów, w tym umowy sprzedaży zwierzęcia. Taka umowa byłaby więc nieważna z mocy prawa.

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której zawarta umowa należałaby do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, ponadto musiałaby zostać wykonana i nie pociągać za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych. Stwierdzić jednak należy, że umowa sprzedaży zwierzęcia w sklepie zoologicznym nie może zostać zakwalifikowana jako umowa powszechnie zawierana w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Nie jest to bowiem czynność, której dokonujemy codziennie, nie zaspokaja ona podstawowych potrzeb każdego człowieka. Przykładem takiej umowy byłby np. zakup saszetki karmy dla kota czy gumowej zabawki dla psa.

Biorąc powyższe pod uwagę, z dzieckiem, które nie ukończyło lat trzynastu nie można zawrzeć ważnej umowy sprzedaży zwierzęcia, zatem odmowa sprzedaży byłaby jak najbardziej uzasadniona.

Osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia**

Małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście (nie kończąc przy tym lat osiemnastu) mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że – co do zasady – do ważności czynności prawnej, przez którą osoba taka zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem (w tym wypadku przenosi prawo „własności”), potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (najczęściej rodzica). W praktyce oznacza to, że jeżeli nastolatek chciałby kupić zwierzę w sklepie zoologicznym, sprzedawca powinien zażądać zgody przedstawiciela ustawowego, a jeśli taka nie została udzielona – może odmówić sprzedaży zwierzęcia. Umowa sprzedaży nie byłaby jednak z mocy prawa nieważna, bo jej ważność zależałaby od jej następczego potwierdzenia przez rodzica. W rzeczywistości jest to jednak niezwykle trudne do wyegzekwowania.

Od powyższej reguły posiadania zgody przedstawiciela ustawowego do zawarcia skutecznej umowy obowiązują dwa wyjątki. Jednym jest zawarcie umowy powszechnie zawieranej w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, z czym jednak – co już wyżej zostało wyjaśnione – nie mamy w omawianej sprawie do czynienia. Drugim – umowa jest ważna i skuteczna, jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych rozporządza swoim zarobkiem. Ta sytuacja jest przy tym niezwykle trudna do oceny w praktyce – wymagałaby bowiem od sprzedającego zwierzę weryfikacji, czy małoletni kupuje zwierzę za „własne” pieniądze.

Uwzględniając powyższe uwagi, stwierdzić należy, że z małoletnim ograniczonym w zdolności do czynności prawnych (osobą pomiędzy 13 a 18 rokiem życia), można zawrzeć skuteczną umowę sprzedaży zwierzęcia, tylko jeżeli posiada on zgodę przedstawiciela ustawowego na jego zakup lub rozporządza swoim zarobkiem. W innym wypadku odmowa sprzedaży byłaby uzasadniona.

—

*zob. art. 12 i art. 14 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).

** zob. art. 15, art. 17, art. 18, art. 20 i art. 21 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).