W poprzednim wpisie omówiliśmy różnice pomiędzy „zwykłą” informacją publiczną i jej swoistą „odmianą” – informacją o środowisku. Jednocześnie ustaliliśmy spełnienie jakich przesłanek sprawia, że dana informacja kwalifikuje się właśnie jako informacja o środowisku. W poniższym artykule rozstrzygniemy natomiast, dlaczego to rozróżnienie może mieć niebagatelne znaczenie w praktyce.

Przesłanki ograniczenia i odmowy udostępnienia informacji

Podstawowa różnica pomiędzy omawianymi trybami udostępniania informacji to termin ich udostępnienia, który wynosi 14 dni dla informacji publicznej i (co do zasady) miesiąc dla informacji o środowisku.

Najważniejsze różnice (z punktu widzenia praktycznego) będą pojawiały się jednak wtedy, gdy organ nie będzie chciał udostępnić nam żądanej informacji. W zależności od tego, który tryb, i którą procedurę wybierzemy, inne przesłanki będą decydować o tym, czy odmowa udostępnienia informacji będzie uzasadniona:

Interes w żądaniu dostępu do informacji

W przypadku informacji o środowisku ustawa o.o.ś. wskazuje, że od podmiotu żądającego informacji o środowisku i jego ochronie nie wymaga się wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

W odniesieniu do „zwykłej” informacji publicznej – co do zasady – od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej również nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

W ustawie o dostępie do informacji publicznej („u.d.i.p.”) ustawodawca przewidział jednak szczególne uregulowanie, dotyczące informacji przetworzonej – zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 1 u.d.i.p. prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego.

W ustawie brak jest definicji informacji przetworzonej. Wypracowano ją jednak w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przyjmuje się, że jest nią informacja, którą organ musi zebrać lub zsumować, często na podstawie różnych kryteriów, pojedynczych wiadomości, znajdujących się w jego posiadaniu. Do przetworzenia konieczne jest więc zestawienie informacji, samodzielne ich zredagowanie przez organ, który przeprowadzając czynności analityczne wytwarza w konsekwencji nowy dokument. Informacją prostą, jest natomiast „informacja, którą podmiot zobowiązany może udostępnić w takiej formie w jakiej ją posiada, a jej wyodrębnienie z posiadanych zbiorów nie wiąże się z koniecznością osobowego zaangażowania lub poniesieniem kosztów finansowych, trudnych do pogodzenia z bieżącymi działaniami podmiotu zobowiązanego do udzielenia informacji” (wyrok WSA w Łodzi z dnia 8 lutego 2023 r., sygn. akt II SAB/Łd 196/22).

Jeżeli więc organ uzna, że żądana informacja publiczna jest informacją przetworzoną, co do zasady powinien wezwać wnioskodawcę do przedstawienia „szczególnego interesu publicznego” do jej uzyskania.

Taka sytuacja nigdy nie wystąpi jednak w przypadku żądania informacji o środowisku, ponieważ ustawodawca nie przewidział wymogu wykazywania interesu w jej uzyskaniu w żadnym wypadku. Skoro ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko („ustawa o.o.ś.”) określa zasady i tryb postępowania w sprawach udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, przepisy u.d.i.p. w tym zakresie nie znajdują zastosowania (por. wyrok NSA z dnia 7 grudnia 2016 r., sygn. akt I OSK 462/15). Ustawie o.o.ś. „nie jest bowiem znane pojęcie informacji przetworzonej, której uzyskanie jest możliwe w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Tym sam niespełnienie tej przesłanki nie może być podstawą do odmowy udzielna informacji o środowisku i jego ochronie. (…) udostępnienie informacji o środowisku jest regułą, a odstępstwa od niej mają charakter wyjątkowy i powinny wprost wynikać z przepisów prawa jednoznacznie określających, jakiego rodzaju informacje nie podlegają udostępnieniu. Katalog włączeń nie może być rozszerzany w drodze interpretacji” (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 29 czerwca 2021 r., sygn. akt IV SA/Wr 209/21).

Odmowa udostępnienia informacji – procedura

Załóżmy, że organ znalazł podstawy, żeby nie udostępnić nam wnioskowanej informacji. Jakie działania powinien podjąć? Oczywiście to również zależy od tego, czy nasz wniosek dotyczył informacji publicznej czy informacji o środowisku.

Największy problem pojawia się jednak, gdy organ wadliwie uzna wnioskowaną informację za informację publiczną zamiast za informację o środowisku, a następnie stwierdzi, że żądana informacja ma charakter informacji przetworzonej, wymagając od wnioskodawcy wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego. Odmowa udostępnienia informacji w takim wypadku jest całkowicie błędna. Jeśli organ rozpozna wniosek o udostępnienie informacji w trybie u.d.i.p., zamiast na zasadach określonych w ustawie o.o.ś. i wyda decyzję odmowną ze względu na brak wykazania szczególnie istotnego interesu publicznego przez wnioskodawcę, taka decyzja powinna zostać uchylona przez wojewódzki sąd administracyjny.

Podsumowanie

Oczywiście powyższy poradnik nie jest wyczerpującym kompendium wiedzy o udostępnianiu i odmowie udostępniania informacji publicznej i informacji o środowisku. W praktyce może dojść do różnych, wyjątkowych sytuacji, które zawsze powinno się oceniać w warunkach określonej sprawy.

Generalnie pamiętać jednak trzeba, że dostęp do informacji o publicznej i informacji o środowisku powinien być szeroki, co wynika z przepisów Konstytucji RP. W orzecznictwie podkreśla się ponadto, że „Każda informacja o środowisku podlega udostępnieniu, chyba, że organ ochrony środowiska, wyłącznie na podstawie przepisów ustawy wykaże, że w konkretnej sprawie nie ma możliwości udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie” (wyrok WSA w Gliwicach z dnia 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt III SAB/Gl 80/22)